تفکر سیستمی: چرا و چگونه؟

تفکر سیستمی یکی از مهارت‌های ضروری قرن بیست و یکم است که به ما کمک می‌کند تا با تغییرات سریع و پیچیدگی‌های فزاینده جهان امروز بهتر سازگار شویم و ارزش‌های بیشتری ایجاد کنیم.
تفکر سیستمی یک رویکرد کل‌نگر و تحلیلی است که به ما امکان می‌دهد تا سیستم‌هایی را که در آن‌ها زندگی می‌کنیم یا با آن‌ها سر و کار داریم، بهتر درک و مدیریت کنیم.
سیستم‌ها مجموعه‌ای از اجزای مرتبط هستند که با هم و با محیط خارجی در ارتباط هستند و برای رسیدن به یک هدف یا انجام یک کار همکاری می‌کنند. مثلاً یک خانواده، یک سازمان، یک شهر، یک اقتصاد، یک اکوسیستم و یک بدن انسان می‌توانند به عنوان سیستم‌های مختلف در نظر گرفته شوند.

تفکر سیستمی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم:

1️⃣ رفتارها، الگوها و روابط موجود در سیستم‌ها را شناسایی و توصیف کنیم.
2️⃣ تأثیر اجزا و عوامل مختلف بر کارکرد و عملکرد سیستم‌ها را ارزیابی و پیش‌بینی کنیم.
3️⃣ مشکلات و چالش‌های سیستمی را تشخیص و حل کنیم.
4️⃣ راهکارهای نوآورانه و بهبودی برای بهینه‌سازی و توسعه سیستم‌ها ارائه و پیاده‌سازی کنیم.

🟣 برای تفکر سیستمی، نیاز به داشتن یک ذهن باز، کنجکاو و انعطاف‌پذیر داریم. همچنین باید بتوانیم از دیدگاه‌ها و منظره‌های مختلف به سیستم‌ها نگاه کنیم و از ابزارها و مدل‌های مناسب برای تحلیل و نمایش سیستم‌ها استفاده کنیم.

برخی از این ابزارها عبارتند از:

▪️نقشه‌های ذهنی:

برای نمایش افکار، ایده‌ها، اهداف و ارزش‌های مرتبط با یک سیستم.

▪️نقشه‌های مفهومی:

برای نمایش مفاهیم، تعاریف و اصطلاحات مرتبط با یک سیستم.

▪️ نقشه‌های ساختاری:

برای نمایش اجزا، عناصر و مؤلفه‌های یک سیستم و روابط بین آن‌ها.

▪️نقشه‌های جریان:

برای نمایش جریان اطلاعات، مواد، انرژی و پول در یک سیستم و مسیرهای آن‌ها.

▪️نقشه‌های حلقه بازخورد:

برای نمایش چگونگی تأثیر اجزا و عوامل بر یکدیگر و بر رفتار کل سیستم از طریق حلقه‌های تقویتی و تضعیفی.

▪️نمودارهای مربعی:

برای نمایش روابط علّی بین عوامل موثر بر یک متغیر مهم در یک سیستم.

▪️مدل‌های پویایی سیستم:

برای شبیه‌سازی و پیش‌بینی رفتار سیستم‌ها در زمان با استفاده از معادلات ریاضی و نرم‌افزارها

🔴 تفکر سیستمی یک مهارت قابل یادگیری و تقویت است. برای این منظور، می‌توانیم از روش‌های مختلفی مانند خواندن کتاب‌ها و مقالات، شرکت در دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی، مشارکت در پروژه‌ها و گروه‌های مطالعاتی، تمرین و تکرار مداوم و دریافت بازخورد از دیگران استفاده کنیم.